تحلیل گفتمان اضطراب و روان‌رنجوری در رمان نوجوان طعم سیب زرد بر اساس نظریۀ کارن هورنای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر، با تکیه‌بر نظریۀ شخصیت کارن هورنای، به بررسی ساختار روانی شخصیت «سینا» در رمان طعم سیب زرد اثر ناصر یوسفی پرداخته است. روش تحقیق، کیفی، از نوع مطالعۀ موردی و مبتنی بر تحلیل محتوای قیاسی بوده و مفاهیم نظریۀ هورنای همچون اضطراب اساسی، نیازهای روان‌رنجورانه، خودانگارۀ آرمانی و سه سبک شخصیتی مطیع، پرخاشگر و گریزان به‌عنوان مقولات تحلیلی در تحلیل شخصیت به‌کار رفته‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد که شخصیت سینا به‌طور مشخص در سبک روان‌رنجور «حرکت به‌سوی مردم» تثبیت‌شده و مؤلفه‌هایی همچون وابستگی افراطی، تأییدطلبی، ایفای نقش «پسر خوب»، شرم مزمن و گرایش به ساختن خودانگاره‌ای آرمانی در کنش‌ها و گفتار او بازتاب یافته‌اند. در مقابل، سبک‌های پرخاشگر و گریزان صرفاً به‌صورت گذرا و موقعیتی در او ظهور می‌یابند و ساختار پایدار روانی او را شکل نمی‌دهند. تحوّل شخصیت سینا در پایان داستان، آغاز رهایی از خودآرمانی و تلاش برای زیستن صادقانه با خویشتن واقعی را نشان می‌دهد. این تحوّل، با رویکرد هورنای به رشد روانی شخصیت‌های روان‌رنجور هم‌راستا است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که نظریۀ هورنای، چارچوبی مؤثر برای تحلیل لایه‌های درونی شخصیت نوجوانان در متون ادبی فراهم می‌کند؛ به‌ویژه در بازنمایی اثرات روابط ناایمن و اضطراب‌های روانی در فرایند هویت‌یابی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیمی­کاوری، صادق؛ چولانیان، رحیمه. (1387). «مضامین و موضوعات مشترک در حبسیه­های فارسی و عربی»؛  فصلنامة زبان و ادبیات فارسی، 4(11)، 19-1.
انوشه، حسن. (1375). دانشنامة ادب فارسی (آسیای مرکزی)؛ جلد 1، تهران: مؤسسة فرهنگی و انتشاراتی دانشنامه.
آباد، مرضیه. (1380). حبسیه­سرایی در ادب عربی از آغاز تا عصر حاضر؛ مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
باباصفری، علی­اصغر و شعبانی، الهه. (1390). «سیری در آفاق اشعار مدحی مسعود سعد سلمان»؛ فصلنامة پژوهشنامة زبان و ادبیات فارسی، 3(9)، 72-43.
بخردی، پروین؛ شمیسا، سیروس؛ مدرس­زاده، عبدالرضا. (1400). «سبک­شناسی شهرآشوب­های مسعود سعد سلمان»؛ فصلنامة تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 13(4)، 237-209. 
بیهقی، ابوالفضل. (1383). تاریخ بیهقی؛ به کوشش خلیل خطیب­رهبر، تهران: مهتاب.
توسلی، حجت. (1397). «بررسی کنایه در دیوان مسعود سعد سلمان»؛ فصلنامة سبک‌شناسی نظم و نثر­­­، 41، 60-41.
خزایی، یعقوب. (1395). فرآیند ساخت­یابی نهاد زندان از مشروطه تا پایان پهلوی؛ تهران: آگه.
رضایتی­کیشه­خاله، محرم و نصرتی­سیاهمزگی، علی. (1394). «تحلیل شهرآشوب­ صنفی مسعود سعد سلمان با دیدگاه گلدمن و بوردیو»؛ فصلنامة جامعه­شناسی هنر و ادبیات، دورة 7(2)، 271-251.
رفیعی­مقدم، هما و مشتاق­مهر، رحمان. (1397). «تحلیل گفتمان انتقادی زندان در دو زیست جهان کلاسیک و مدرن با تکیه بر حبسیه­های مسعود سعد سلمان، فرخی یزدی و محمدتقی بهار»؛ فصلنامة کاوش­نامه، 19(38)، 160-129.
سعدسلمان، مسعود. (1374). دیوان؛ با مقدمة رشید یاسمی، به اهتمام پرویز بابایی، تهران: نگاه.
سلیمانی، زهرا. (1390). «بررسی مضامین مشترک در حبسیات ابوفراس حمدانی و مسعود سعد سلمان»؛ فصلنامة مطالعات ادبیات تطبیقی، 5(20)، 100-83.
شمیسا، سیروس. (1375). زندان نای؛ تهران: سخن.
صفا، ذبیح­الله. (1369). تاریخ ادبیات در ایران؛ جلد 2، تهران: فردوس.
ظفری، ولی­الله. (1388). حبسیه در ادب فارسی تا پایان زندیه؛ جلد 1، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
غنی­پور­ملکشاه، احمد و محسنی مرتضی، و غلامی، حمیدرضا. (1395). «بررسی تطبیقی سرندیبیات محمود سامی بارودی و حبسیات مسعود سعد سلمان»؛ فصلنامة پژوهش­های تطبیقی زبان و ادبیات ملل، 2(5)، 29-11.
قلعه­قبادی، داریوش و مبارک، وحید. (1396). «برخی ویژگی­های شعر مسعود سعد سلمان»؛ سبک­شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال 13(50)، 290-269.
نوریان، مهدی. (1392). از کوهسار بی­فریاد؛ چاپ ششم، تهران: جامی.