1
مدرس گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
2
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
10.22034/lda.2025.143885.1050
چکیده
در سال‌های اخیر، تحلیل روان‌شناختی شخصیت‌ها در متون ادبی، به‌ویژه بر اساس نظریه‌های روان‌کاوی اجتماعی، به یکی از رویکردهای میان‌رشته‌ای مهم در مطالعات ادبیات نوجوان تبدیل‌شده است. پژوهش حاضر، با تکیه‌بر نظریه شخصیت کارن هورنای، به بررسی ساختار روانی شخصیت «سینا» در رمان طعم سیب زرد اثر ناصر یوسفی پرداخته است. روش تحقیق کیفی، از نوع مطالعه موردی و مبتنی بر تحلیل محتوای قیاسی بوده و مفاهیم نظریه هورنای همچون اضطراب اساسی، نیازهای روان‌رنجورانه، خودانگاره آرمانی، و سه سبک شخصیتی مطیع، پرخاشگر و گریزان به‌عنوان مقولات تحلیلی در تحلیل شخصیت به‌کاررفته‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد که شخصیت سینا به‌طور مشخص در سبک روان‌رنجور «حرکت به‌سوی مردم» تثبیت‌شده و مؤلفه‌هایی همچون وابستگی افراطی، تأیید طلبی، ایفای نقش «پسر خوب»، شرم مزمن، و گرایش به ساختن خودانگاره‌ای آرمانی در کنش‌ها و گفتار او بازتاب یافته‌اند. در مقابل، سبک‌های پرخاشگر و گریزان صرفاً به‌صورت گذرا و موقعیتی در او ظهور می‌یابند و ساختار پایدار روانی او را شکل نمی‌دهند. تحول شخصیت سینا در پایان داستان، آغاز رهایی از خود آرمانی و تلاش برای زیستن صادقانه با خویشتن واقعی را نشان می‌دهد. این تحول، با رویکرد هورنای به رشد روانی شخصیت‌های روان‌رنجور هم‌راستا است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که نظریه هورنای چارچوبی مؤثر برای تحلیل لایه‌های درونی شخصیت نوجوانان در متون ادبی فراهم می‌کند، به‌ویژه در بازنمایی اثرات روابط ناایمن و اضطراب‌های روانی در فرایند هویت‌یابی.
)