تحلیل گفتمان انتقادی شعری از سیمین بهبهانی با رویکرد فرکلاف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

2 زبان و ادبیات فارسی، زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

چکیده

تحلیل گفتمان انتقادی نوعی رویکرد بین رشته ای است، این رویکرد جدید با تجزیه و تحلیل متن در پی ارائه خوانشی نسبتاً دقیق از آن است. این پژوهش بر آن است تا با بهره‌گیری از روش تحلیل گفتمان انتقادی انعکاس مسائل سیاسی ـ اجتماعی، فرهنگی و .... را در شعر «مردی که یک پا ندارد» از سیمین بهبهانی کشف کرده و به چگونگی رابطه‌ی متقابل شعر (به عنوان متن) و جامعه بپردازد، و از این رو به تبیین گفتمان‌ موجود در شعر وی بپردازد. در پژوهش حاضر از میان رویکرد‌های متفاوتی که درباره-ی تحلیل گفتمان وجود دارد از روش «تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف» استفاده شده است؛ چرا که روش فرکلاف به اذعان بسیاری از تحلیل‌گران این نظریه، جامع‌تر از دیگر روش‌ها به نظر می‌رسد. روش فرکلاف دارای سه سطح پرکتیس متنی (توصیف)، پرکتیس گفتمانی (تفسیر) و پرکتیس اجتماعی (تبیین) است. در این پژوهش سعی بر آن است تا مؤلفه‌های گفتمان‌مدار در این سه سطح مورد تحلیل محتوایی، صوری، فردی و اجتماعی مشخص گردد. در این تحلیل مشخص گردید که ویژگی‌های صوری زبان شعر سیمین نظیر واژگان، افعال، روابط معنایی و هم‌معنایی، عبارت‌بندی‌ها، انسجام صوری و معنایی و... در شعر وی دارای ارزش و بار گفتمانی هستند و به شعرش جنبه‌ی ایدئولوژیک می‌دهد. بنابراین، هدف پژوهشگر تبیین نوع گفتمان‌ موجود در شعر سیمین و چگونگی پیوند آن با ساختارهای اجتماعی جامعه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات