تحلیل آدلریِ مکانیسم‌های جبران در شخصیت اصلی رمانِ نوجوان کاکاکرمکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرّس گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران و دانشجوی دکتری ادبیات عرفانی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 استادیار بخش مبانی آموزش و پرورش، دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل شخصیت اصلی رمان کاکاکرمکی پسری که پدرش درآمد بر اساس نظریه روانشناسی شخصیت آلفرد آدلر و مفاهیم وابسته آن است. آدلر، یکی از بنیان‌گذار مکتب روانشناسی فردی، معتقد بود که علاقه اجتماعی در ذات همه انسان‌ها وجود دارد و آن را از طریق خانواده و مدرسه یاد می‌گیرند، اما اگر شخص نتواند حس تعلق و ارزشمندی را در خانواده خود درک کند، احساس علاقه اجتماعی او کامل نشده و احتمال این‌که به شخص نامطلوب اجتماعی تبدیل شود زیاد است. در رمان موردبررسی، مرور دوران کودکی و نوجوانی شخصیت اصلی، یعنی کاکا، انگیزه بروز اعمال و رفتار فرد و شرایطی که باعث شده بذر کارهای خشونت‌بار در وجود او کاشته شود، بیان می‌شود و خود او به عقده‌های شخصیتی‌اش اعتراف می‌کند. با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی از نوع قیاسی، به واکاوی شواهد درون‌متنی، روند شکل‌گیری احساس حقارت، عقده حقارت و مکانیزم-های جبران در شخصیت اصلی پرداخته‌شده است و یافته‌ها حکایت از آن دارد که سبک زندگی اشتباه کاکا او را به برتری‌جویی و دیده شدن به هر قیمتی سوق داده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آدلر، آلفرد. (1379). شناخت طبیعت انسان، ترجمۀ طاهره جواهرساز. تهران: رشد.
اسپربر، مانس. (1384). تحلیل روانشناختی استبداد و خودکامگی؛ ترجمۀ علی صاحبی، تهران: ادب دانش.
امامی، نصرالله. (1385). مبانی و روش‌های نقد ادبی، چاپ سوم، تهران: جامی.
امین، سلمان. (1400). کاکاکرمکی، چاپ هفتم، تهران: چشمه.
پروچاسکا، جیمز؛ نورکراس، جان سی. (1391). نظریه‌های روان‌درمانی (نظام‌های روان‌درمانی)، تحلیل فرا نظری، مترجم هامایک آوادیس یانس، چاپ دوم، تهران: رشد.
جهانبخت لیلی، امید؛ پرماس، سمیه. (1399). «خوانشی آدلری از داستان خلیل کافر اثر جبران خلیل جبران (آسیب‌نگاری روان خلیل)»، نقد ادب معاصر عربی، (10) 18، 99-77.
ژیان جهانی، هدی؛ پورخالقی‌چترودی، مهدخت؛ آقامحمدیان‌شعرباف، حمیدرضا. (1398). «بررسی علل به وجود آمدن احساس حقارت در شخصیت‌های کتاب‌های کنسرو غول و یوناتارای گم‌شده»، نشریۀ مطالعات ادبیات کودک، (10) 2، 78-57.
سیاسی، علی‌اکبر. (1370). نظریه‌های شخصیت، تهران: دانشگاه تهران.
شارف، ریچارد اس. (1381). نظریه‌های روان‌درمانی و مشاوره، مترجم مهرداد فیروزبخت، تهران: دانشگاه.
شمیسا، سیروس. (1388). نقد ادبی، تهران: میترا.
شولتز، دوان؛ شولتز، سیدنی الن. (1389). نظریه‌های شخصیت، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، تهران: هما.
صمیمی، سعیده؛ عادل‌زاده، پروانه؛ پاشایی‌فخری کامران. (1399). «واکاوی کهتری و مکانیسم‌های جبرانِ شخصیتِ معصومه در رمان سهم من با تکیه‌بر روان‌شناسی آدلری»، جستارنامۀ ادبیات تطبیقی، (4) 13. 61-30.
فروید، زیگموند. (1382). کاربرد تداعی آزاد در روانکاوی کلاسیک، ترجمۀ سعید شجاع شفقتی، تهران: رشد.
کریمی، یوسف. (1377). روانشناسی شخصیت، چاپ هفتم، تهران: دانشگاه پیام نور.
منصور، محمود. (1371). احساس کهتری، تهران: دانشگاه تهران.
منوچهریان، پرویز. (1368). عقدۀ حقارت، تهران: گوتنبرگ.
نوغانی، فاطمه؛ محتشمی، جمیله؛ شاهسوند، اسماعیل. (1382). بهداشت روان 2، تهران: سالمی.