جایگاه مضامین خرد از دیدگاه فردوسی با تکیه بر نقش ادبیات در رواج دانایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

10.22034/lda.2025.143459.1045

چکیده

در قرن چهارم، با اعمال سیاست‌های نسبتاً تساهل‌آمیز آل‌سامان و ایجاد شرایط نسبی رفاه اجتماعی و اقتصادی، نهضت خردگرایی به اوج خود رسید و شاهنامة فردوسی به عنوان خردنامة ایرانیان، سروده-شد. خردگرایی اندیشة غالب فردوسی در شاهنامه است، فردوسی، خرد را مهم‌ترین سرمایة انسان در زندگی می‌داند. هدف از این تحقیق شناساندن معانی متنوع خرد در شاهنامه است. اثر سترگ شاهنامه با نام خداوند جان و خرد آغاز شده‌است، کاربرد واژة خرد در ابتدای این اثر گران‌سنگ، حاکی از جایگاه والای خرد در نزد شاعر است. او معتقد است که وجه ممیزة انسان با سایر آفریده‌ها، خرد است و بر همین اساس به ارزیابی و تبیین شخصیت و عملکرد شاهان و پهلوانان ایرانی می‌پردازد. فردوسی، شاهنامه را در با هدف تبیین اندیشه‌هـای اجتماعی و سیاسـی جامعة ایران پیش از اسلام سروده‌است و خرد را مهم‌ترین عامل تکمیل و تعیین کنندة اعمال قدرت و مشروعیت پادشاه و حاکم می‌داند. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که ارتباط اجتماعی خردمندانه و نقش ادبیات در رواج دانایی و آگاهی‌بخشی در شاهنامه فردوسی مشتمل بر این موارد است: همزیستی مسالمت‌آمیز، گفتار سازنده، ارتباط متعادل با افراد، درک ارزش‌ها و جایگاه خانواده، کمک به هم‌نوع، شجاعت در بیان، دغدغه-مندی و آگاهی‌بخشی اجتماعی، عدم دلبستگی به دنیا، شادی اخلاق‌گرایانه، تحمل مشکلات، خرد منطقی، مشورت‌پذیری، ارتباط معنوی با خدا ... در نتیجه، حکیم توس، خرد و گسترش دانایی را وجه تمایز خلقت انسان از سایر موجودات می‌داند و بر همین اساس است که شخصیت شاهان و پهلوانان ایرانی را مورد ارزیابی قرارمی‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار