1
گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی،دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
2
کارشناس ارشد جامعه شناسی، دانشگاه رازی کرمانشاه
3
دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی کرمانشاه
10.22034/lda.2025.143341.1037
چکیده
گفتمان‌کاوی انتقادی نظریه و روشی بینارشته‌ای است که در تحلیل انواع متون کاربرد دارد نورمن فرکلاف یکی از نظریه‌پردازان شاخص گفتمان‌کاوی انتقادی است که با ارتقا بخشیدنِ تحلیل متن از سطح توصیف به سطح تبیین و با دخالت دادن مؤلفه‌های ایدئولوژی، قدرت و تاریخ، متون را تفسیر کرد. رویکرد وی بعدها مورد توجّه قرار گرفت و برای آشکار کردن لایه‌های پوشیده در آثار هنری و ادبی به کار گرفته شد. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان نورمن فرکلاف رمان غروب پروانه از بختیار علی را در سه سطح توصیف، تبیین و تفسیر بازخوانی کند. یافته‌های اولیه پژوهش از دیدگاه گفتمان‌کاوی انتقادی بیانگر آن است که در سطح توصیف، رمان‌های بختیار علی به صورت غیرخطی به روایت داستان می‌پردازند تسلسل زمانی رعایت نمی‌شود؛ بلکه گذشته، حال و آینده در هم می‌آمیزند و باعث می‌شود خواننده درک زمان را مشکل آفرین بیابد افزون براین، زبان توصیف متن داستان‌های بختیار علی با شیوة محاوره‌ای حرکت می‌کند. جملات با بیانی ساده و روان در ارتباطی ملموس و واقعی در وجه اخباری روایت می‌شوند. در سطح تبیین و تفسیر نیز باید اشاره کرد که محور اصلی رمان بختیار علی، بیانگر مناسبات سیاسی و اجتماعی در کوردستان عراق است که در تیپ‌های مختلفِ شخصیت‌های رمان نمود پیدا می‌کند. هر کدام از این تیپ‌های رمان بختیار علی بازگویی رنج‌های جمعی و فردی مردم کوردستان عراق است
)