تحلیل گفتمانی زمینه‌های شکل‌گیری داستان کوتاه هورامی در دو دهۀ گذشته (1380 تا 1400)؛ (الزامات، خاستگاه و کارکردهای آن)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر ارشد زبان، فرهنگ و ادبیات هورامی، سنندج، ایران.

2 کارشناس ارشد ادبیات تطبیقی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

3 استادیار بنیاد دایره‌المعارف اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

داستان کوتاه هورامی، اکنون همچون نوعی ادبی و مستقل، در ادبیات هورامی مشخصات خود را دارد و نمی‌توان سهم این گونه‌ را در توسعه‌ی زبان هورامی نادیده گرفت. ژانر مورد نظر، نقشی تأثیرگذار در ابراز تجربه‌ها، احساسات و نمایاندن دغدغه‌های فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی در جامعه‌ی هورامان داشته است. از یک سو پرچمدار پاسداشت فرهنگ و مفاهیم ملی کُردی بوده و از دیگرسوی سدی استوار و نگهبانی راستین در برابر جریان‌های معارض بوده است. اکنون هم بدل به بخشی بنیادین در پیوند با گذشته‌ی فرهنگی هورامان گشته است. نویسندگان این داستان‌ها با ترسیم اوضاع اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی هورامان در داستان کوتاه، برای بیداری توده و هشدار وضع فرهنگی موجود تلاش کرده‌اند. در این پژوهش سعی شده است ضمن تعریف داستان کوتاه، عوامل جریان‌ساز آن مورد بررسی قرار گیرد. به سبک دوره‌ی برخی داستان‌ها اشاره و برخی عوامل فرعی پیدایش این ژانر ادبی که تأثیری مثبت یا منفی در تعریف نوع خاستگاه تاریخی و شیوه‌ی رشد آن داشته‌اند، مورد کنکاش قرار گیرد. از این نظر، تحلیل ادبیات معاصر هورامی با رویکردی علمی، خوانشی در چارچوب نقد ادبی مدرن می‌باشد. هدف چنین خوانشی، دستیابی به عوامل مؤثر، ماهیت مفاهیم و شیوه‌ی صحیح برخورد با آن‌هاست. بررسی روند تحولات و برخی اتفاقات تاریخی جغرافیای هورامان و خارج از آن، یکی از پیکره‌های بنیادین این پژوهش می‌باشد. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد پدیده‌ی جنگ، مهارجت هورامی‌ها به خارج زادبوم خویش، اینترنت، رسانه‌های کُردی، شبکه‌های اجتماعی و همایش داستان کوتاه هورامی محرکی مؤثر در پیدایش این نوع ادبی تلقی می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدزاده، هاشم. (1386). از رمان تا ملت، ترجمۀ بختیار سجادی، سنندج، انتشارات دانشگاه کردستان.
اشنور، ولف دیتریش. (1371). «داستان کوتاه»، ترجمۀ سعید فیروزآبادی، ادبیات داستانی، 1(3)، 27-26.
بارونیان، حسن. (1389). «ضرورت تداوم داستان کوتاه در ادبیات معاصر فارسی»، کتاب ماه ادبیات، 4(46)، 13-4.
بالایی، کریستف. (1377). پیدایش رمان فارسی، ترجمۀ مهوش قویمی و نسرین­دخت خطاط، تهران: انتشارات انجمن ایران­شناسی فرانسه در ایران و معین.
جمادی، سیاوش. (1396). انکار حضور دیگری، تهران: انتشارات ققنوس.
رحیمیان، محمد. (1393). سرآغاز و سیر ادبیات داستانی کردی، تهران: انتشارات رامان سخن.
شاکَلی، فرهاد. (2016). داستان کوتاه مدرن کُردی، دانشگاه اوپسالا، بخش علوم انسانی و اجتماعی، دانشکده زبان، گروه زبان شناسی و فلسفه.
شمس، ابراهیم. (1397). تاریخ نثر هورامی، پاوه: انتشارات ئارۆ.
صادقی­شهپر، رضا. (1389). «نخستین رمان اقلیمی در داستان­نویسی معاصر ایران»، کتاب ماه ادبیات، 40(154)، 40-35.
صفریان، کامل و سجادی، سیده زهرا. (1387). «تبارشناسی رمان و داستان کوتاه کُردی»، فصلنامۀ فرهنگی/ادبی/ اجتماعی زریبار، دوره جدید، 12(70-69)، 99-85.
فرح، نورالدین. (1372). «استعمار در جهان سوم»، ترجمۀ کیهان عباسیان، مجله کیان، 14، 67-62.
قربانعلی، مریم و همکاران. (1402). «کاربست رویکرد ادبیات اقلیت ژیل دلوز بر رمان «الثلج یاتی من النافذه» حنا مینه و رمان «جای خالی سلوچ» محمود دولت­آبادی»، فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، 15(54)، 181-162.
گری، مارتین. (1382). فرهنگ اصطلاحات ادبی، ترجمۀ منصوره شریف­زاده، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
میرصادقی، جمال و میرصادقی (ذوالقدر)، میمنت. (1377). واژه­نامۀ هنر داستان‌نویسی، تهران: کتاب مهناز.
میرصادقی، جمال. ( 1373).« انواع داستان»، مجلۀ کیان، 22، 62-58. 
نظری، زینب؛ محمودی، محمدعلی؛ مشهدی، محمدامیر. (1399). «بازتاب عناصر اقلیمی در داستان­های ابراهیم یونسی»، نشریه زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، 73(241)، 286-263.
نوری­شمسی، هادی. (1393). «الگویی نوین در تحلیل و بررسی داستان­های رئالیستی، با تحلیل «پیرمرد و دریا»ی ارنست همینگوی»، مجموعۀ مقالاتِ نهمین همایش بین المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران، دانشگاه خراسان شمالی، به کوشش فرامرز آدینه، جلد نهم، 8166 .
هانسن، آرلن ج. (1373). «داستان کوتاه؛ سرچشمه­ها و تحولات»، ترجمۀ رحیم ساحلی، نشریۀ مشرق، 3-2.
همتی، ماندانا. (1378). «زبان و هویت فرهنگی؛ به نقل از بهروز گرانپایه»، مجموعۀ فرهنگ و جامعه­شناسی، 1، 123-109.
ئەمینی، کوورش. (1396). ئاخرین فیشه­ک، مەریوان: زایەڵه.
شەمش، ئێبراهیم. (1399). «ویەردەو داستان­نویسی جه هەورامانەنه»، زەنجیره کتێبی فەرهەنگی و ئەدەبی «ئاوەزیار»ی، شماره 2، (تایبەت به ئەدەبیاتی داستانی)، مەریوان: زایەڵه.
مورادی، ڕەفعەت. (1383). بۆرسیا، مانگنامەی ئەدەبی، فەرهەنگی، کۆمەڵایەتی سروه، ساڵی هەژدەهۆم، ژمارەی 213ی، خاکەلێوه، ناوەندی بڵاوکردنەوەی فەرهەنگ و ئەدەبی کوردی.