تحلیل رمان سمفونی مردگان بر مبنای مؤلفه‌های روان‌شناسی اجتماعی (تحلیل گفتمانی رمان سمفونی مردگان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، سنندج، ایران.

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران

چکیده

داستان یک گونة ادبی جهان شمول است که دارای قابلیت‌های فراوانی است، از جملة آن‌ها می‌توان گفت که، کنش‌های ژرفای روح و روان انسان را نشان می‌دهد؛ چرا که داستان‌ها، با تجربیات درونی، افکار، احساسات و درون‌نگری‌های افراد سر و کار دارند. کنش‌ها و واکنش‌های بینافردی برآمده از واقعیت‌های اجتماعی در جامعه‌اند. از مطالعة گفتمان‌ها، تک‌گویی‌های ذهنی و زبانی شخصیت‌ها و از میان باورها، رفتارها و خاطرات و طرز نگرش و تلقی‌های افراد داستانی برای پژوهش در نظام رفتاری جامعه می‌توان استفاده کرد. برای تشریح اوضاع روانی و رفتاری یک جامعه به کارگیری روان‌شناسی اجتماعی که مبتنی بر شناخت روابط بینافردی است مفید است. در این پژوهش به کمک مؤلفه‌های روان-شناسی اجتماعی از جمله؛ همرنگی با جماعت، توجیه خود، پرخاشگری انسان و... به تحلیل منطقی چگونگی بازتاب آن‌ها، در رمان سمفونی مردگان اثر عباس معروفی پرداخته شده و مشخص شده است که، کدام‌یک از آن‌ها حضور پررنگ‌تری در رمان دارد. مبانی نظری این پژوهش بر اساس نظریات الیوت ارونسون و دیوید مایرز از صاحب‌نظران حوزة روان‌شناسی اجتماعی شکل گرفته است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که، مؤلفه‌های روان‌شناسی اجتماعی هر یک به گونه‌ای در رفتار اجتماعی شخصیت‌های رمان برای مثال؛ همرنگی با جماعت با استفاده از متابعت از مراجع قدرت، تقلید، درونی کردن. تصورات قالبی و پیش‌داوری‌ها با استفاده از نگرش‌های قالبی مردسالارانة جامعه و..در رمان بازتاب یافته‌اند. از میان مؤلفه‌های روان‌شناسی اجتماعی، پرخاشگری حضور پررنگ‌تری نسبت به سایر مؤلفه‌ها در رمان دارد، به طوری‌که داستان حول محور آن می‌چرخد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آذرنیا، سیده نجمه. (1396). تحلیل داستان­های کوتاه برگزیدة سال­های 1390 تا 1395 (از دیدگاه مؤلفه­های روان­شناسی اجتماعی)، دانشگاه تربیت مدرس. کارشناسی ارشد.
ارونسون، الیوت. (1396). روان­شناسی اجتماعی، ترجمۀ حسین شکر­کن، چاپ دوازدهم، تهران: رشد.
اظهری، محبوبه و سهیلا صلاحی­مقدم. (1391). «تحلیل روانکاوانة شخصیت­های رمان سمفونی مردگان (بر اساس آموزه های زیگموند فروید و شاگردانش).»، ادبیات معاصر پارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 2(2) 17-1.
امامی، نصرالله. (1389). مبانی و روش­های نقد ادبی، چاپ چهارم. تهران: نشر جامی.
برکوویتز، لئونارد. (1388). زمینه­های روان­شناسی اجتماعی، ترجمه محمد حسین فرجاد، عباس محمدی اصل، تهران: علم.
جوهری، شهناز. (1397). تحلیل تطبیقی کنش زنان در سه رمان چشمهایش، سووشون، و جای خالی سلوچ از منظر روان­شناسی اجتماعی، دانشگاه تربیت مدرس، کارشناسی ارشد.
حیدری، آرزو. (1398). تحلیل داستان­های کوتاه برگزیدة دهة هشتاد با رویکرد روان‌شناسی اجتماعی، دانشگاه الزهرا، دکتری.
خواجویی نژاد، لیلا. (1389). نقد روان­شناختی سمفونی مردگان، سال بلوا و پیکر فرهاد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، کارشناسی ارشد.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1382). «روان­شناسی اجتماعی شعر فارسی (نگاهی به تخلص­ها).»، مجله بخارا، 5(32)، 21-1.
مایرز، دیوید. (1393). روان­شناسی اجتماعی، ترجمه حمید شمسی­پور و شقایق زهرایی، دو جلد، تهران: ارجمند.
معروفی، عباس. (1389). سمفونی مردگان، چاپ پانزدهم، تهران: گردون.
مولودی، فؤاد. (1397). «تحلیل شخصیت­های رمان سمفونی مردگان بر مبنای دیگاه فروید دربارة غرایز «نهاد».»، دو  فصلنامة علمی ـ پژوهشی ادبیات پارسی معاصر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 8(1)، 243-221.
یاوری، حورا. (1374). روان­کاوی و ادبیات، چاپ اول، تهران: نشر تاریخ ایران.