1
دانش آموخته‌ی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.
2
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران
10.22034/lda.2025.143208.1032
چکیده
داستان یک گونة ادبی جهان شمول است که دارای قابلیت‌های فراوانی است، از جملة آن‌ها می‌توان گفت که، کنش‌های ژرفای روح و روان انسان را نشان می‌دهد؛ چرا که داستان‌ها، با تجربیات درونی، افکار، احساسات و درون‌نگری‌های افراد سر و کار دارند. کنش‌ها و واکنش‌های بینافردی برآمده از واقعیت‌های اجتماعی در جامعه‌اند. از مطالعة گفتمان‌ها، تک‌گویی‌های ذهنی و زبانی شخصیت‌ها و از میان باورها، رفتارها و خاطرات و طرز نگرش و تلقی‌های افراد داستانی برای پژوهش در نظام رفتاری جامعه می‌توان استفاده کرد. برای تشریح اوضاع روانی و رفتاری یک جامعه به کارگیری روان‌شناسی اجتماعی که مبتنی بر شناخت روابط بینافردی است مفید است. در این پژوهش به کمک مؤلفه‌های روان-شناسی اجتماعی از جمله؛ همرنگی با جماعت، توجیه خود، پرخاشگری انسان و... به تحلیل منطقی چگونگی بازتاب آن‌ها، در رمان سمفونی مردگان اثر عباس معروفی پرداخته شده و مشخص شده است که، کدام‌یک از آن‌ها حضور پررنگ‌تری در رمان دارد. مبانی نظری این پژوهش بر اساس نظریات الیوت ارونسون و دیوید مایرز از صاحب‌نظران حوزة روان‌شناسی اجتماعی شکل گرفته است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که، مؤلفه‌های روان‌شناسی اجتماعی هر یک به گونه‌ای در رفتار اجتماعی شخصیت‌های رمان برای مثال؛ همرنگی با جماعت با استفاده از متابعت از مراجع قدرت، تقلید، درونی کردن. تصورات قالبی و پیش‌داوری‌ها با استفاده از نگرش‌های قالبی مردسالارانة جامعه و..در رمان بازتاب یافته‌اند. از میان مؤلفه‌های روان‌شناسی اجتماعی، پرخاشگری حضور پررنگ‌تری نسبت به سایر مؤلفه‌ها در رمان دارد، به طوری‌که داستان حول محور آن می‌چرخد.
)