متن مقدس و تحلیل گفتمان: طبقه‌بندی متون مقدس یارسان بر اساس تحلیل گفتمان پیکره‌بنیاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی و زبان شناسی دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی و زبانشناسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

3 استادیار گروه زبان و ادبیات کردی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

چکیده

هدف مقالۀ حاضر بررسی و طبقه‌بندی انواع متون مقدّس در آیین یارسان بر اساس زبانشناسی پیکره‌ای است. در این راستا، روشی ترکیبی (کیفی و کمی) برای تحلیل متون مذکور مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر، ابتدا ساختار گفتمانی و روایی متون مورد نظر با تکیه بر روش تحلیل گفتمان تبیین شده، و سپس فهرست کلمات پربسامد و همچنین فهرست کلمات کلیدی هر متن با کمک زبانشناسی پیکره‌ای استخراج می‌شود. نتایج نشان می‌دهد که عمدۀ متون کلامی را می‌توان به چهار گروه متفاوت تقسیم کرد. گروه اول شامل متونی است که کلام‌های روایی نامیده می‌شوند. یک کلام روایی عمدتاً شامل تعدادی مرمو (یک بند که شامل کلامی مستقیم توسط یک شخصیت مقدس است) است که اپیزودهای یک گفتمان روایی را تشکیل می‌دهند. این گروه به دو دستۀ فرعی قابل تقسیم است. متون گروه دوم که متون گواهی‌محور نامیده می‌شوند عمدتاً در راستای ارائۀ گواهی و شهادت دربارۀ تجلی‌ها و تناسخات ذوات مقدس در تاریخ است. هر مرمو در این متون نشانگر یک گواهی توسط یک شخصیت مقدس است. یافته‌ها نشان می‌دهد که این گونه از متون (که توسط برخی کوچ نیز نامیده می‌شود) از کانونی‌ترین متون در آیین یارسان است. گروه سوم نیز که به صورت متون آیینی-اجرایی نامگذاری می‌شوند شامل متونی هستند که عمدتاً در مراسمات مذهبی و آیینی اجرا می‌شوند. در نهایت، گروه چهارم حاوی متون خاصی است که در هیچ کدام از گروه‌های فوق قرار نمی‌گیرند و به صورت متون مستقل سبک‌شناختی ظاهر می‌شوند. در پایان، کارکرد و سرشت فرهنگی هر گروه تبیین خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


افضلی، قاسم. (1352). دفتر رموز یارسان: گنجینۀ سلطان سهاک. تهران: راستی.
البغدادی، ابومنصور عبدلقادر. (1333). الفرق بین الفرق. ترجمه محمد جواد مشکور. تبریز. شفق.
الهی، نورعلی. (1373). برهان الحق. تهران: جیحون.
تبریزیان، سام‌الدین. (نسخه). مجمع الکلام­های سرانجام اهل حق.
تبریزیان، سام‌الدین. (نسخه). مجمع الکلام­های سرانجام (دیوان روح تاب).
تودورف، تزوتان. (1382). بوطیقای ساختارگرا. ترجمۀ محمد نبوی. تهران: آگاه.
جیحون آبادی، نعمت الله. (1361). شاهنامۀ حقیقت. تهران: طهوری.
حسینی، سید محمد. (1387). دیوان گوره. کرمانشاه: انتشارات باغ نی.
حسینی، محمد. (1389). روحتاو: از شاهو تا برزنجه. سلیمانیه: انستیتو فرهنگی کرد.
خان الماس. (نسخه). دیوان خان الماس. ویرایش تهمورث چراغ پوران.
دانشور، فریدون. (نسخه). زبور حقیقت، دیوان گوره.
دکه­ای، فضل الله. (1394). دیوان حضرت باباناوس. تهران: ثالث.
ذوالنور قلندر. (نسخه).  دفتر ذوالنور.
سلطانی، محمدعلی. (1382). قیام و نهضت علویان زاگرس در همدان، کرمانشاه، کردستان، خوزستان و آذربایجان. تهران: سها
سلطانی، محمدعلی. (1393). درون­مایه­های مشترک در سرانجام، ولایت نامه، بویرق. تهران: سها.
سوری، ماشاالله. (1344). سروده­های دینی یارسان. تهران: امیرکبیر.
سید فرضی. (نسخه). کلام حضرت سید فرضی و یارانش. ویرایش ایاز قزوینه و حسین روحتافی.
شاه حیاس. (نسخه).  سرانجام شاه حیاس.
شیخ امیر. (نسخه). دفتر کلام حقیقت حضرت شیخ امیر. ویرایش علی نوروزی سیاه بیدی.
صفی‌زاده صدیق. (1375). نامۀ سرانجام. تهران: هیرمند.
طاهری، طیب. (2007). سرانجام (مجموعۀ کلام­های یارسان). سلیمانیه: آراس.
طاهری، طیب. (2009). تاریخ و فلسفۀ سرانجام: شرحی بر نحله­های فکری و اعتقادی در کردستان. اربیل: موکریان.
قبادی، قباد. (1387). زبور حقیقت (سرانجام).
کابشر بزهویی. (نسخه). فرمایش کابشر بزهویی. ویرایش عزیز پناهی توتشامی.
مقدسی، مطهر بن طاهر. (1374). آفرینش و تاریخ. ترجمۀ محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: آگاه.
ممبرادو، موژان. (2015). انتقال شفاهی و متون مقدس: متون اهل حق در دوران جدید. https://www.borhanolhaqq.com/article-2-part-1/.
نوروز. (1374). دفتر نوروز. ویرایش مراد کاکایی.
نیک‌نژاد، کاظم، (نسخه). گنجینه یاری.
هومت، یوسف. (2015). دفتر حقیقت چهل تنی: کلام دورۀ سید براکه. سوئد: انتشارات ارزان.