تحلیل انتقادی گفتمان «قصیدة لعازر۱۹۶۲» از خلیل حاوی با تکیه بر نظریة تئون وندایک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو زبان و ادبیات عربی،دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه خوارزمی تهران، ایران

2 دانشیار گروه زبان وادبیات عربی،دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه خوارزمی،تهران ،ایران

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات عرب، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

تحلیل گفتمان انتقادی به نقش قدرت و ایدئولوژی به مثابۀ شرایط فرامتنی مؤثر بر تحلیل گفتمان تأکید می‌کند. وندایک بحث­های نظری و تاریخی گفتمان را از زاویة علوم اجتماعی مطرح می‌کند. تحلیل گفتمان انتقادی، شاخۀ علمی بین رشته‌ای در زبان‌شناسی است که کارکرد زبان را در جامعه و سیاست، به­عنوان یک رویکرد نظری در مطالعة ادبیات معاصر بررسی می‌کند. اشعار خلیل حاوی به اعتبار محتوا، تصویرگر اضطراب‌های انسان معاصر است. تعارض میان انزواطلبی و جمع‌گرایی، یأس و امید، شک و ایمان، بیزاری از زمان و مکان کنونی، بشارت رستاخیز و نیز تقابل پیشرفت و فناوری در شهرها با احساسات اصیل روستایی، از ویژگی‌های شعر اوست. او به تصویرگرایی دقیق و انتزاعی، خلق استعاره‌ها و تعابیر نو پرداخته و مضامین عمیق را به شیوه‌ای مناسب عرضه کرده است. حاوی، گاهی با استفاده از اسطوره‌های مختلف برای دگرگونی و تغییر اوضاع نابسامان زندگی و کشورش از زبان اسطوره‌ها بهره می‌برد. لعازر یکی از اسطوره‌های قصیدة حاوی است. این پژوهش در نظر دارد با توجه به عقاید و طرز فکر شاعر (دنیای تاریک، مرگ، و روز رستاخیز...) زندگی را که از گذشته با خود به همراه داشته در چارچوپ نظریة وندایک بررسی کند. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد نقش تحلیل انتقادی گفتمان در قصیدة لعازر، دارای کارکردهای سیاسی، اجتماعی و دینی است که مصمم به دگرگونی و تغییر اوضاع نابسامان زندگی و کشورش می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آقاگل زاده، فردوس. (۱۳۸۵). تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
آباد، مرضیه، کیانی, مریم. (1399). «نقد و تحلیل ادبیت در چکامۀ لِعازر عام 1962 از خلیل حاوی». زبان و ادبیات عربی، 12(1)، 59-33.
المیر، طلال. (۲۰۰۹).  النبوءه فی الشعر العربی الحدیث، بیروت: المؤسسه الجامعیه للدراسات و النشر و التوزیع.
جوادی یگانه، محمدرضا و سید محمد علی صحفی. (۱۳۹۲). «روایتی زنانه از جنگ: تحلیل گفتمان کتاب دا». نقد ادبی. ۶ (۲۱)،  ۸۵-۱۱۰.
حاوی، خلیل. (1993). دیوان خلیل الحاوی، باهتمام ریتا عوض، بیروت، نشریات دارالعوده.
حرّ، عبدالمجید. (۱۹۹۴). الاعلام فی الادباء و الشعراء، خلیل حاوی شاعر الحداثه و الرومانیه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
دبیر مقدم، محمد. (۱۳۶۹). «پیرامون (را) در زبان فارسی»، نشریۀ زبان‌شناسی، 7(1)، 60-1.
زاید،‌ علی. (۲۰۰۱). استدعاء الشخصیات التراثیه فی الشعر الادبی المعاصر، قاهره: دار الفکر العربی.
شفیعی‌کدکنی، محمد رضا. (۱۳۸۵). موسیقی شعر، تهران: آگاه.
شفیعی‌کدکنی، محمد رضا. (۱۳۹۱). رستاخیز کلمات، تهران: انتشارات سخن.
صابرپور، زینب. (1392). «بازنمایی جنسیت در رمان رازهای سرزمین من». نقد ادبی، 6(23)، 83-10.
عوض، ریتا. (۲۰۰۲). حاوی، فلسفه الشعر و الحضاره، بیروت: دارالنهار.
ناصری، فرشته. (۲۰۲۱). تحلیل محتوای کتاب های درسی دوره متوسطه اول ایران برمبنای مربع ایدئولوژیک ون دایک، ش۴.
کرس. (۱۹۹۴). تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
لطفی‌پور ساعدی، کاظم. (۱۳۷۱). درآمدی بر سخن‌کاوی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
مروه، حسین. (۱۹۷۲). بیادر الجوع، دیوان خلیل حاوی، بیروت: نشریات دارالعوده.
مرادی، لیلا. (۱۳۸۹). «تحلیل گفتمان انتقادی کتاب درسی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه رازی.
مقدمی، محمدتقی. (1390). «نظریۀ تحلیل گفتمان لاکلا و موفه و نقدآن»، نشریۀ معرفت فرهنگی اجتماعی، 2 (6)، 124-91.
وندایک، تئون. (۲۰۰۳). تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
یارمحمدی، لطف الله. (۱۳۷۲). شانزده مقاله در زبان‌شناسی کاربردی و ترجمه، تهران: انتشارات نوید.
یارمحمدی، لطف الله؛ یمینی، مرتضی و لیلا قنبری. (1389). «مقایسة تحلیل انتقادی گفتمان داستان‌های کوتاه معاصر بزرگسالان و داستان‌های کوتاه معاصر نوجوانان خلیل حاوی و دیوان الأساطیر». مطالعات ادبیات کودک، (1)، 166-144.