تحلیل گفت‌وگو: تداعی ، تاویل و دلالت واکاوی بخشی از پاره‌گفتار رمان شازده احتجاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان.

چکیده

تحلیل گفت‌وگو به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های تحلیل گفتمان، دربردارنده نکات و جزئیاتی است که در واکاوی متون بسیار راه‌گشا است. در گفت‌وگوها، رابطه طرفین گفت‌وگو و طرح مسئله به صورتی است که شخصیت‌ها بیشتر خود را نمایندگی می‌کنند و صورتبندی آن به شیوه‌ای است که جهانبینی، منظر و رویکرد شخصیت‌ها و بسیاری از ویژگی‌های دیگر به صورت نسبتاً بی‌واسطه نمایان می‌شود. در این پژوهش که بخشی از گفت‌وگوی پایانی متن انتخاب شده است، به شیوۀ تحلیلی - توصیفی، مؤلفه‌هایی چون شیوۀ تعامل طرفین گفت‌وگو، آغاز و پایان گفت‌وگو، نوبت‌گیری، بازخورد و اصلاح در گفت‌وگوها و مواردی از این دست بررسی شده و لایه‌های پیدا و پنهان گفت‌وگو را با توجه به این موارد تحلیل کرده است. از آن‌جا که واژه‌ها و متون در بافت-های متفاوت مجموعه‌ای از معانی و تعابیر را به همراه دارند، به جنبه‌های دیگری از دلالت و معنا دست یافته است که در نگاه اول برای مخاطب صورتی آشکار ندارد. بر این اساس، در این پژوهش نسبت‌ها در طرفین گفت-وگو، شیوۀ بکارگیری و گزینش واژگان و تعامل شخصیت‌ها با توجه به جایگاه و سطح اجتماعی آن‌ها از لحاظ گفتمانی بررسی و خوانشی دلالت‌مند از متن ارائه شده است. نتیجه این‌که لایه‌های دیگری از متن با توجه به بافت و معنا آشکار شده و اهمیت نقش و جایگاه طرفین در مدیریت گفت‌وگو و کنش‌های متقابل، بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آسابرگر، آرتور (١٣٩٨). تحلیل گفتمان کاربردی: فرهنگ عامه، رسانه­ها و زندگی روزمره. ترجمۀ­ حسین پاینده. چاپ دوم، تهران: انتشارات مروارید.
آفرین، فریده (١٣٨٨). «بررسی رمان شازده احتجاب از چشم­انداز نظریات یونگ». فصل‌نامه نقد ادبی، سال ٢، شمارۀ ٧، صص. ٣٥-١٠.
اسحاقیان، جواد (١٤٠٠). «رویکرد مدرنیسم در رمان شازده احتجاب». وینش، ششم مهر ١٤٠٠ https://vinesh.ir/
احمدی، بابک (١٣٧٢). ساختار و تأویل متن. تهران: نشرمرکز.
باختین، میخاییل (١٣٨٧). تخیل مکالمه­ای. ترجمه رویا پورآذر. تهران: نشر نی.
پالتریج، برایان (1399). درآمدی بر تحلیل گفتمان. ترجمه­ طاهره همتی. چاپ دوم، تهران: نشر نویسه پارسی.
پاینده، حسین (١٣٩٧). مصاحبه در باره رمان شازده احتجاب. مجله اندیشه پویا، شماره آذر و دی. 
جلالی، مریم. (1395). «نقدی بر نقد در مقاله‌های علمی- پژوهشی رمان شازده احتجاب». کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ ١٧ (٣٣)، صص. ١٩٣-١٦٣.
حسن­پور، هیوا و تورج خسروی (١٤٠٢). «تحلیل گفت­وگو: واکاوی پاره­گفتارها در دو رمان حصار و سگ­های پدرم و یکلیا و تنهای او». ادبیات پارسی معاصر، سال ١٣، شمارۀ ١، صص. ٥٠-٢٧.
خزانه دارلو، محمدعلی، و حامی دوست، معصومه. (1392). «فضای داستان شازده احتجاب از منظر نقد مضمونی». ادب پژوهی، شمارۀ 7 (25 )، صص. 9-31.
صابرپور، زینب و محمدعلی غلامی­نژاد (1388). «روابط قدرت در رمان شازده احتجاب». فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شمارۀ دوازدهم، صص. 124ـ٩9.
کنعانی، ابراهیم (١٤٠١). «از نظام نشان­های تا نظام ابژه­ای در شازده احتجاب گلشیری». نقد و نظریه ادبی، شمارۀ ١٤، صص. ٦٤-٤١.
گلشیری، هوشنگ (١٣٦٨). شازده احتجاب. تهران: انتشارات نیلوفر.