تحلیل گفتمانی دانش در داستان‌های پاییز فصل آخر سال است، سکتۀ قبلی و چند روایت معتبر دربارۀ خداوند از دیدگاه لکان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

لکان بر این باور بوده که مؤسساتی آموزشی با عنوان دانشگاه هیچ‌گاه نمی‌توانند دانش را در مقام فالوس در اختیار سوژه قرار دهند. بر این اساس، گفتمان دانشگاهی به گفتمان ارباب و گفتمان روانکاوی(گفتمان هیستریک) صرفاً به گفتمان علم ارجاع می‌دهد. به‌عقیدۀ وی، سوژه در گفتمان دانشگاهی خط می‌خورد و به خسران یا کسرشدگی دچار می‌شود؛ درحالی‌که در گفتمان هیستریک یا روانکاوی با آشکار شدن فقدان در دیگری بزرگ، سوژه از دانش در مقام فالوس گذر می‌کند. در این پژوهش با بهره‌گیری از آموزه‌های ژاک لکان و با تکیه بر روش تحلیل کیفی، داستان‌های پاییز فصل آخر سال است، سکتۀ قبلی و چند روایت معتبر دربارۀ خداوند را مورد ارزیابی قرار داده‌ایم. دستاوردهای پژوهش نشان می‌دهد در داستان‌های پاییز فصل آخر سال است و سکتۀ قبلی سوژه در وضعیت نابینایی نسبت به میل خود قرار گرفته و میل خود را اخته و دال میل دیگری را برآورده نموده، که به همین سبب در این دو داستان، گفتمان دانشگاهی غلبه داشته است؛ یعنی گفتمانی که به گفتمان ارباب ارجاع می‌داده است؛ اما در چند روایت معتبر دربارۀ خداوند دانشجویان از وضعیت نابینایی خارج شده بوده و به دال میل خود وفادار مانده‌اند و با آشکار نمودن فقدان در دیگری بزرگ، در برابر گفتمان دانشگاهی مقاومتی هیستریک نشان داده‌اند؛ بنابراین، گفتمان هیستریک به گفتمان دانش ارجاع داده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، بابک. (1370). ساختار و تأویل متن: شالوده‌شکنی و هرمنوتیک. ج2. تهران: مرکز.
آسون لوران، پل. (1399). لکان؛ ترجمۀ مرضیه خزائی و مهرگان نظامی‌زاده. تهران: ثالث.
بیلی، لیونل. (1399). لکان: راهنمایی برای مبتدیان؛ ترجمۀ رضا سویزی و تورج بنی‌رستم. تهران: گستره.
پیروزان، علی. (1400).  سواد دانشگاهی و دانشگاه ایرانی؛ چ1. تهران: مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
تربتی، سروناز. (1395). «بررسی ارتباط نگاه‌محور در فیس‌بوک: برساخت فانتزی و گفتمان. هیستریک(با رویکرد لکان)». فصلنامه مطالعات رسانههای نوین، 2(8): 40-1.
تربتی، سروناز. (1396). «برساخت فانتزی و تحلیل سوژۀ هیستریک در گفتمان هیستریک با تأکید بر ابژۀ نگاه خیره». دوفصلنامۀ فلسفی شناخت، 1(77): 70-39.
تربتی، سروناز. (1399). «واکاوی ارتباطات میان­فردی با تأکید بر سوژه‌ی خط‌خورده‌ی لکان (موردمطالعه: تحلیل روابط میان فردی در فیلم سینمایی برادرم خسرو)». فصلنامۀ مطالعات رسانههای نوین، 6(22): 318-285.
تیلور، استفنی. (1397). تحلیل گفتمان چیست؟؛ ترجمۀ عرفان رجبی و پدرام منیعی، چ1. تهران: نشرنویسه پارسی.
رسولی، محمدرضا و نعمت‌اللهی، پویا. (1400). نظریۀ گفتمان: از ساختارگرایی تا پساساختارگرایی؛ چ1. تهران: لوگوس.
سهرابی، محمد. (1389). سکتۀ قبلی؛ چ1، تهران: نیستان.
عرفان‌منش، ایمان و صادقی فسایی، سهیلا. (1395). «بازنمایی و تحلیل گفتمان انتقادی- لاکانی الگوی خانوادۀ داعش در فضای مجازی» مطالعات فرهنگ- ارتباطات، 17، (35): 51-33.
فینک، بروس. (1397). سوژۀ لاکانی: بین زبان و ژوئیسانس؛ ترجمۀ محمدعلی جعفری، تهران: ققنوس.
مرعشی، نسیم. (1393). پاییز فصل آخر سال است؛ چ1، تهران: چشمه.
مستور، مصطفی. (1396). زیر نور کم؛ چ3، تهران: چشمه.
موللی، کرامت. (1383). مبانی روان‌کاوی فروید- لکان؛ تهران: نی.
میشل راباته، ژان. (1383). پیش‌درآمدی بر لکان. ترجمۀ فتاح حیدری، ارغنون،(22): 228- 193.
نصرت‌نژاد، وحید. (1398). من کیست؟ تو چه می‌خواهی؟: روان‌پریشی از منظر ژاک لکان؛ چ1، تهران: سیب‌ سرخ.
وقفی‌پور، شهریار. (1398). ایده روان‌کاوی: مقدمه‌ای بر ساختارهای روانی(روان‌نژندی، انحراف، روان‌پریشی)؛ چ3. تهران: سیب سرخ.
وودز، نیکلا. (1396). تحلیل گفتمان: راهنمایی کاربردی برای تحلیل گفتمان؛ ترجمۀ سیدمحمدباقر برقعی، مریم نخعی و آمنه عرب‌زاده، چ1. تهران: نشرنویسه پارسی.
هاتفی، محمد. (1399). عبور از گفتمان؛ چ1. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.