1
دانشگاه زابل، دانشکده زبان و ادبیات، گروه زبان و ادبیات فارسی
2
گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه زابل، سیستان و بلوچستان
10.22034/lda.2024.140547.1014
چکیده
نیمة دوم قرن بیستم میلادی، مصادف بود با به وقوع پیوستن مشکلات و دغدغههای زیست محیطی در جهان که همگی ناشی از فعالیتهای ویرانگر انسان در طبیعت بود. چنین دغدغه‌هایی به شکلگیری جنبشهای زیست محیطی در سراسر دنیا انجامید که همة آنها تلاش‌های خود را بر حفاظت از طبیعت، متمرکز کرده بودند. در این بین، رویکردهای جدیدی در ادبیات شکل گرفت که پژوهشهای ادبی و بینارشتهای را تحت تأثیر قرار داد. نقد بوم‌گرا به عنوان یکی از این رویکردهای علمی وارد حوزة مطالعات بینارشتهای شد و در آثار ادبی به دغدغههای محیط زیست، عواقب و پیامدهای بیتوجهی به آن، ارائۀ راهکارها برای برون رفت، حفظ محیط زیست و... پرداخته شد. ادبیات کودک و نوجوان به عنوان یکی از انواع مهم ادبیات، از این قاعده مستثنا نبوده و شاعران و نویسندگان زیادی دغدغههای زیست محیطی را وارد قلمرو ادبیات کودک کردهاند. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و به صورت تطبیقی، به بررسی و تحلیل چگونگی بازنمایی طبیعت در ادبیات کودک و نوجوان با تکیه بر تۆپێک لە سەر ئاو و سیمرغ پدربزرگ من بود، پرداخته و از منظرهای نقد نحوة مصرف و بکارگیری منابع طبیعی، تأثیرات مخرّب انسان در محیط زیست، لزوم حفظ و ایجاد تعادل بین توسعة انسانی و حفاظت از طبیعت به عنوان ارزشی خدادادی، روابط تعاملی میان انسان و موجودات بر اساس دیدگاههای انسان‌محور، رمان‌های مذکور تحلیل شدهاند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در هر دو رمان نویسندگان سعی کردهاند مفاهیم زیست محیطی را در ساختاری کودکانه بازگو کنند که خود در تثبیت لزوم اهمیت به محیط زیست و آموزش آن در کودکی اثرگذار است.
)