ادبیات جهان؛ از معیارهای جهانشمول تا کثرت‌‌گرایی فرهنگی (نمونه موردی: شعر نو کردی)

شعر کردی همگام با گسترش نوگرایی در سطح جهان و منطقۀ خاورمیانه، در رابطه‌ای پیچیده و چندسویه با زمینه‌ها و میراث ادبی و فرهنگی خود و دیگران، همچنین در پیوند با فرم‌ها و سبک‌های جدید جهانی، به سمت نوگرایی سوق یافته است. ظهور نظام جهانی و فرایندهای اقتصادی و سیاسی همبستۀ آن، جغرافیایی فرهنگی و نظامی از بایگانی را برای مشروعیت‌بخشیدن به آثار مرجع پدید آورده است. ادبیات جهان همچنانکه دربرگیرندۀ فرایندهای هژمونیک‌ زبان‌ها و فرهنگ‌های اروپایی است، حاوی ضدجریان‌هایی است که مقیاس‌های اروپامحور آثار مرجع و مرجح ادبیات جهان را به چالش کشیده و با بهره‌گیری از تکینگی و خاص‌بودگی بیان و محتوای خود، به جایگاهی فراتر از سطح محلی دست یافته‌اند. رویکرد مرکزگرا و سلسله‌مراتبی که حاوی گرایش اروپامحور و معیارهای انحصارطلبانه است روند نوگرایی در ادبیات و زبان‌های مختلف را بر اساس مدل مرکز-پیرامونی و خطی تبیین می‌کند. پرسش اساسی این پژوهش این است که چه رویکردهای آلترناتیوی، فرایند‌های نوگرایی در شعر کردی و نسبت آن با امواج نوگرایی در جهان و منطقه را فراتر از مدل‌های خطی و واکنشی تبیین کرده و توجیه‌های‌ نظری و روش‌شناختی این‌گونه تبیین‌ها در شناخت پویایی و ویژگی‌های تقلیل‌ناپذیر شعر کُردی چیست؟ این پژوهش در جریان واکاوی فرایندهای نوگرایی در شعر کُردی، به پیچیدگی‌ها و چندساحتی‌بودن این روند‌ پرداخته و در مقابله با رویکردهای تک‌خطی و اروپامحورانه بر خوانش‌های مرکززدوده و چندجانبه‌نگر تأکید کرده است. این پژوهش در چهارچوب نظریه‌های مرتبط با جامعه‌شناسی ادبیات، ایده‌های مارشال برمن، پاسکال کازانووا، گایاتری اسپیواک، دیوید دمراش و رویکردهای مربوط به ادبیات جهان، نقدهای پسااستعماری و انتقادی به تحلیل روند تکوین نوگرایی شعر کردی پرداخته و با روشی تحلیلی-توصیفی در بررسی متون موجود، به این نتیجه رسیده است که با توجه به استقلال نسبی و تکین‌بودگی وضعیت ادبیات و شعر نو کردی، فرایند نوگرایی آن دارای روندی درون‌برون­زا، چندساحتی، غیرخطی و مرکززدوده است.